Aktualności

Czy czujesz się w pełni związany z miejscem urodzenia lub miejscem, w którym obecnie mieszkasz? Co zmienia Twoje poczucie tożsamości? To jedne z kluczowych pytań poruszanych podczas debaty „Świnoujście, Szczecin, Wałcz – tożsamość miejsca”, która odbyła się 20 lutego 2025 r. w Radiu Szczecin.

Uczestnicy, w tym nasza kierowniczka, Karolina Ćwiek-Rogalska, dyskutowali o procesie nabywania tożsamości jako doświadczenia zbiorowego i osobistego, ze szczególnym uwzględnieniem tego, kiedy i czy dzisiejsi mieszkańcy powysiedleniowych miejscowości na Pomorzu naprawdę poczuli się tam przynależni.

Marek Łuczak, komisarz policji i prezes Pomorskiego Towarzystwa Historycznego, przekonywał, że tożsamość definiuje się przez to, co budujemy poprzez nasze działania. Dla niego bycie mieszkańcem miasta oznacza przyczynianie się do jego rozwoju, a nie tylko symbole. Katarzyna Rembacka, historyczka i pedagożka, zauważyła, że ​​regionowi brakuje lokalnych narracji historycznych. Kinga Rabińska, animatorka kultury, podkreślała, że ​​tożsamość z definicji powinna być stała, jednak np. w Szczecinie podlega ciągłym zmianom, na które wpływają zarówno uwarunkowania globalne, jak i dynamiczna historia miasta. Karolina Ćwiek-Rogalska określiła tożsamość jako opowieść, zauważając, że mieszkańcy Pomorza mają trudności z jej narracją. Według niej proces kształtowania się tożsamości napotyka kilka przeszkód, zwłaszcza związanych z kwestią miejsca i czasu. Czy rok 1989 jest punktem zwrotnym w tożsamości regionu? A może rok 2004, kiedy Polska przystąpiła do Unii Europejskiej? Marek Stelar, pisarz specjalizujący się w powieściach kryminalnych, podkreślał, że tożsamość kształtuje się poprzez osobiste doświadczenia i zauważył, że proces kształtowania się tożsamości miasta trwa. Martin Hanf, niemiecki historyk i autor podcastów, porównał sposób, w jaki ludzie w Polsce i Niemczech dyskutują i dyskutowali (lub nie) na tematy związane z II wojną światową, która była kluczowa dla rozwoju tożsamości regionalnej na Pomorzu.

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej, mogą Państwo zobaczyć całą rozmowę na kanale YouTube Radia Szczecin.
 

W rozmowie w Gazeta.pl Karolina Ćwiek-Rogalska i Lidia Raś poruszają kwestie związane z wysiedleniami społeczności niemieckich i niemieckojęzycznych z Czechosłowacji po II wojnie światowej. Obejmują one tzw. „dzikie wysiedlenia”, które miały miejsce przed podpisaniem umowy poczdamskiej, a także późniejsze, bardziej zorganizowane fazy przymusowych wysiedleń. Nasza kierowniczka stara się wyjaśnić przyczyny tych wysiedleń, podkreślając coraz większą radykalizację opinii publicznej oraz ewolucję postaw społecznych i politycznych, zwłaszcza w kontekście przejęcia władzy przez komunistów w Czechosłowacji w 1948 r. Karolina omawia także kontekst historyczny stosunków czesko-niemieckich, sięgający XIX wieku, kiedy na ziemiach czeskich istniała znacząca obecność Niemców. Krótko wspomina o podobieństwach między przymusowymi wysiedleniami w Polsce i Czechosłowacji, które również są badane w naszym projekcie. Zwraca uwagę, że rządy Polski i Czechosłowacji wymieniały doświadczenia dotyczące organizacji wysiedleń.
 

Dla młodych badaczy promocja ich pracy i budowanie marki osobistej jest niezbędne do zaistnienia w środowisku naukowym. Nasza managerka, Angelika Zanki, zwróciła się niedawno do doktorantów pierwszego roku Szkoły Doktorskiej Anthropos (Polskiej Akademii Nauk), udzielając wskazówek, jak skutecznie promować ich działalność. Internet stał się podstawową platformą dla takich przedsięwzięć, oferując szeroką gamę możliwości tworzenia sieci kontaktów. Podkreślając znaczenie prezentacji wyników badań, nasza managerka podzieliła się także spostrzeżeniami na temat tego, czego nie należy robić, promując się zawodowo.

W tej dyskusji podkreślono, że grant Spectral Recycling jest bardzo dobrym przykładem udanej promocji w środowisku naukowym.

Serdeczne podziękowania dla uczestników spotkania za aktywność i przedstawienie świetnych pomysłów na promocję swoich działań.

Dzięki uprzejmemu zaproszeniu Katedry Historii Europy Wschodniej nasz badacz, Michal Korhel, przedstawił wyniki swoich badań. Na przykładzie dwóch cmentarzy – polskiego i słowackiego – pokazał podobieństwa i różnice w radzeniu sobie z niemiecką przeszłością. W dalszej części dyskusja przeniosła się z cmentarzy na inne „niemieckie duchy” nawiedzające Europę Środkowo-Wschodnią. W ten sposób Michal mógł zaprezentować całą gamę swoich odkryć z badań terenowych w Polsce i na Słowacji.

Podczas pobytu w Monachium Michal odwiedził także Muzeum Niemców Sudeckich i został oprowadzony przez przewodnika po jego stałej wystawie poświęconej historii kultury Niemców na ziemiach czeskich. Oprócz ogólnego zainteresowania prezentowanymi na wystawie obiektami i ich historiami, Michala szczególnie zaciekawiło przedstawienie przymusowego wysiedlenia Niemców sudeckich. Ponadto Michal jako jeden z pierwszych miał okazję wziąć udział w nowo wprowadzonym formacie poświęconym pamięci i ojczyźnie, podczas którego zwiedzający mieli możliwość podzielenia się swoimi historiami.

Nasz zespół spotyka się regularnie co dwa tygodnie, aby omówić badania terenowe, teksty naukowe i literaturę. Czasami wspólnie oglądamy film, żeby przeanalizować, jak reprezentacja wypędzeń i przesiedleń jest przedstawiana w kinie czeskim, słowackim czy polskim i jakie wnioski możemy z tego wyciągnąć dla naszej pracy kulturoznawców.

Tym razem spotkaliśmy się, aby porozmawiać o Adelheidzie, filmie z 1969 roku, zrealizowanym przez jednego z klasyków czeskiego kina, Františka Vláčila, na podstawie powieści Vladimíra Körnera z 1967 roku. W naszej dyskusji skupiliśmy się przede wszystkim na tym, jak została przedstawiona materialność i na ile wpisuje się ona w stereotypowe postrzeganie Kresów jako krainy rozkładu. Poruszaliśmy także takie kwestie, jak różnice między książką a adaptacją, Czesi jako bohaterowie i sposób przedstawiania obecności Niemców.

Film po raz kolejny okazał się inspirującą podstawą do dyskusji, która może przydać się w badaniach antropologicznych i poszerzyć horyzonty.

„Wandervogel” to dający do myślenia spektakl teatralny w reżyserii Jana Mocka, wystawiany obecnie w praskim teatrze Alfred ve dvoře. Pięciu aktorów, jedna scena i jedna niemal zapomniana historia Heinza Ruthy, czeskiego nacjonalistycznego przywódcy niemieckiego z północnych Czech, który popełnił samobójstwo po oskarżeniu o homoseksualizm. Ten wpis nie jest klasyczną recenzją teatralną. Zamiast tego Karolina zastanawia się, czego możemy się dowiedzieć ze spektaklu o złożoności nacjonalizmu, tożsamości i wpływie tłumionych pragnień, rzucając światło na mniej znany aspekt historii.

Link do wpisu na blogu Karoliny Ćwiek-Rogalskiej znajdą Państwo tutaj.

W styczniu Magdalena miała okazję podzielić się swoimi badaniami ze studentami historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jej zajęcia nosiły tytuł „Dziedzictwo regionów post-przesiedleniowych: kultura materialna i redefinicja przestrzeni”. Sesja stanowiła wprowadzenie do kluczowych koncepcji naszego projektu, w tym eksploracji widmontologii — teoretycznego podejścia stosowanego przez nasz zespół do badania regionów po przesiedleniach i ich transformacji. 

Czerpiąc ze swoich badań, Magdalena zilustrowała koncepcje recyklingu i redefinicji, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni sakralnych w Pile i Libercu. Jej prezentacja podkreśliła, jak procesy te kształtują rozumienie krajobrazów po przesiedleniach. Zajęcia obejmowały także elementy interaktywne: analizę zdjęć i materiałów z badanych obszarów. Następnie odbyła się dyskusja. 

Zajęcia zapewniły wyjątkową okazję do zagłębienia się w zawiłości przesiedleń, pamięci i kultury materialnej, wyposażając ich w narzędzia umożliwiające lepsze zrozumienie trwałego wpływu procesów historycznych na współczesne przestrzenie.

Ta wzbogacająca sesja została zorganizowana we współpracy z dr. Kamilem Ruszałą z Instytutu Historii UJ, którego zaangażowanie nadało zajęciom nieoceniony wymiar interdyscyplinarny.

Z ogromną dumą i radością informujemy, iż 23 października 2024 roku odbyło się kolokwium habilitacyjne naszej kierowniczki, dr Karoliny Ćwiek-Rogalskiej. Podstawą dla wniosku o nadanie stopnia był cykl artykułów pt. „Recykling pamięci. Rola „poniemieckiej” materialności w kształtowaniu się kultur osadniczych na obszarach post-przesiedleniowych. Antropologiczne studium przypadku”. Komisja habilitacyjna jednogłośnie zawnioskowała o nadanie stopnia doktora habilitowanego, co nastąpiło uchwałą Rady Dyscypliny z dnia 25 listopada br.

Serdecznie gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów!

Zespół Spectral Recycling rozpoczął wewnętrzne seminaria w nowym roku 15 stycznia 2025 r. sesją czytelniczą dotyczącą książki Christiane Hoffmann „Alles, was wir nicht erinnern: Zu Fuß auf dem Fluchtweg meines Vaters” (2022). Wydanie polskie „Czego nieużyty. Pieszo śladami ucieczki ojca” w tłumaczeniu Ewy Czerwiakowskiej ukazało się nakładem Ośrodka Karta w zeszłym roku.

Niniejsza lektura należy do najnowszych relacji z przeżyć niemieckich przesiedleńców i ich dzieci. Po śmierci ojca Hoffmann zdecydowała się przejść drogą, którą jej rodzina uciekała przed Armią Czerwoną zimą 1945 roku. Wyruszając ze swojej wsi Rosenthal (obecnie Różyna) na Dolnym Śląsku, podążała śladami wypędzonych do Křižovatki w dzisiejszych Czechach, obejmującymi prawie 550 kilometrów na zachód. Podczas tej podróży starała się zbadać wpływ historii na życie jej rodziny i innych wypędzonych Niemców. Poruszyła także kwestie niemieckiej pamięci, winy i odpowiedzialności.

Nasz zespół zgłębił temat traum dziedziczonych i portretu regionów powysiedleniowych, skupiając się na Polsce i Czechach. Zastanawialiśmy się, jak podróż Hoffmann wygląda w porównaniu z naszymi własnymi doświadczeniami z pracy w terenie. Dyskusja okazała się zarówno wnikliwa, jak i wzbogacająca.

Ponieważ cały nasz zespół wziął udział w konferencji „Memory and Populism from Below”, skorzystaliśmy z okazji, aby spotkać się po raz ostatni w grudniu 2024 roku w Pradze.

Pomimo napiętego harmonogramu konferencji udało nam się także odbyć kilka spotkań projektowych. Poświęciliśmy trochę czasu, aby spojrzeć wstecz na to, co osiągnęliśmy w 2024 r. i sporządziliśmy plany na 2025 r. 

W 2024 roku każdy z nas spędził kilka tygodni na badaniach terenowych. Jako zespół opublikowaliśmy sześć artykułów w czasopismach akademickich. Na spotkaniu w Greifswaldzie wczesną jesienią przygotowaliśmy fundamenty dla naszej przyszłej książki.

W 2025 roku będziemy stopniowo kończyć badania terenowe i skupiać się na pracy nad książką. Oprócz spotkania poświęconego planowaniu odbyliśmy także seminarium spacerowe w praskim parku Stromovka, podczas którego omawialiśmy szersze tematy związane z naszymi badaniami. Mglista grudniowa pogoda zainspirowała nas do myślenia o widmontologii i zrobienia kilku stylowych zdjęć.