W swoim najnowszym wpisie na blogu Magdalena Bubík czerpie inspirację z wystawy „Liberec versus Jablonec” w Severočeské Muzeum [Muzeum Północnych Czech] w Libercu. Poruszona widokiem starej mapy pokrytej niezliczonymi naklejkami, autorka zgłębia złożone warstwy pamięci, przynależności i tożsamości związane z miejscem, które przeszło niemal całkowitą wymianę ludności. Co to znaczy czuć się „u siebie”, gdy przeszłość i teraźniejszość zdają się mówić różnymi językami?

Wpis na blogu znajdą Państwo tutaj.

Tym razem bez Michala — członkinie naszego zespołu postanowiły omówić aktualne czeskie badania naukowe dotyczące dawnych niemieckich cmentarzy, opublikowane w tym roku w międzynarodowych czasopismach. Badaczki spotkały się online, aby przedyskutować artykuł pt. „Institutionalised amnesia? Exploring geographies of memory and the care of German graves in Central Europe: insights from the Czech Republic” autorstwa Lukáša Novotného, badacza z Uniwersytetu Jana E. Purkyně w Uściu nad Łabą oraz artykuł „Reanimation of abandoned places: three case studies from Czechia” autorstwa zespołu czeskich naukowców.

Novotný koncentruje się na ochronie dawnych niemieckich cmentarzy w Czechach i przeprowadził wywiady z burmistrzami oraz specjalistami. Jego dane pokazują, że opieka nad cmentarzami to nie tylko kwestia polityki międzynarodowej i ideologii, ale także codziennego zarządzania, które jest trudne dla małych czeskich gmin.

Badanie Kreisslovej i zespołu autorów to porównawcza analiza trzech przypadków opuszczonych i zniszczonych dawnych niemieckich wsi w Czechach oraz oddolnych działań na rzecz ich odbudowy lub upamiętnienia. Skupiają się na alternatywnych praktykach ochrony dziedzictwa i wysuwają hipotezy, jak mogą one inspirować refleksję nad opuszczonymi miejscami w innych regionach.

Oba teksty zainspirowały nas do pisania o regionie, a ponieważ zostały opublikowane w modelu open access, zachęcamy Was do zapoznania się z nimi.

Jednocześnie zapraszamy do bliższego zapoznania się z tematem i przeczytania informacji o ostatnich badaniach terenowych Kariny, która opisuje, jak grupa wolontariuszy opiekuje się zniszczonym cmentarzem dawnych niemieckich mieszkańców wsi Čermná (niem. Leukersdorf) koło Ústí nad Labem (niem. Aussig).

W ramach swoich badań terenowych Karina Hoření wzięła w połowie października udział w wydarzeniu Wandelust, zorganizowanym przez artystkę Lucie Králíkovą.

Od kilku lat grupa wolontariuszy opiekuje się zniszczonym cmentarzem dawnych niemieckich mieszkańców wsi Čermná (niem. Leukersdorf) koło Ústí nad Labem (niem. Aussig). Inicjatywa ta, podobnie jak wiele innych na czeskich pograniczach, jest wyjątkowa, ponieważ oprócz prac porządkowych przy grobach obejmowała także artystyczny performance w lokalnym opuszczonym kościele.

Wydarzenie to, wykorzystujące specyficzną nekromantyczną atmosferę porzuconych obiektów sakralnych w dawnych niemieckich regionach przygranicznych i jednocześnie ją estetyzujące, przyciągnęło różnorodną publiczność.

Spotkali się tu studenci szkół artystycznych, okoliczni mieszkańcy, słowacki pisarz, a także dwoje etnologów badających pogranicze – wszyscy wspólnie wyrywali chwasty i sadzili nowe kwiaty.

To wydarzenie pokazuje, w jaki sposób czeska pamięć zbiorowa wykształciła formy upamiętniania niemieckiej przeszłości – oraz kim są aktorzy, którzy ten proces współtworzą.

Michal Korhel miał ostatnio przyjemność uczestniczyć w międzynarodowej konferencji „Das ‘Erbe’ – Praktiken und Akteure in grenzüberschreitender Perspektive”, zorganizowanej przez Niemiecko-Czeską i Niemiecko-Słowacką Komisję Historyków. Wydarzenie odbyło się w dniach 8–11 października w historycznym mieście Kutná Hora w Czechach.

Podczas swojego wystąpienia pt. „Die Geister von Hauerland: Deutsches Erbe der Region Oberes Neutra seit 1945” Michal podzielił się wynikami badań nad regionem Hauerland w środkowej Słowacji — obszarem, który niegdyś zamieszkiwała ludność niemieckojęzyczna, a który uległ głębokim przemianom po 1945 roku. W oparciu o badania etnograficzne, historię mówioną oraz kwerendy archiwalne, analizował, jak materialne ślady niemieckiego dziedzictwa przetrwały w niejednoznacznych formach – jako fragmenty balansujące między obecnością a nieobecnością, nawiązujące do koncepcji hauntologii.

Wystąpienie wywołało żywą dyskusję na temat zastosowania hauntologii w interpretacjach historycznych, roli lokalnych aktorów w kształtowaniu kultury pamięci oraz kwestii winy w powojennych relacjach między Niemcami a osadnikami. Michal otrzymał również cenne wskazówki dotyczące dalszych kierunków badań – w tym sugestię o miejscu, które rzekomo jest dosłownie nawiedzane przez niemieckie duchy.

Michal składa serdeczne podziękowania organizatorom oraz wszystkim uczestnikom za inspirujące rozmowy, krytyczne pytania i owocną wymianę myśli podczas tych dni w Kutnej Horze.