Przejdź do treści

Cel projektu

Kierownik projektu: dr hab. Karolina Ćwiek-Rogalska
Okres realizacji: 2022–2027
Numer projektu: 101041946
Konkurs: ERC Starting Grant

Zazwyczaj myślimy o duchach jak o widmach zmarłych nawiedzających świat żywych. A jeśliby uznać za duchy wszystkie materialne pozostałości, które wydobywają na światło dzienne przeoczone aspekty przeszłości i umożliwiają nam zrozumienie innych niż nasze doświadczeń? Przyjmujemy takie podejście w badaniach nad przesiedleniami, prowadzonych na terenach wcześniej zamieszkiwanych przez jedną kulturę, które w wyniku przymusowych migracji zasiedlili przedstawiciele innej. Przesiedlenie to proces, który obejmuje zarówno wysiedlenia, jak i ponowne osadnictwo. Zjawisko wysiedleń zostało dotąd stosunkowo dobrze zbadane, ale wiele aspektów ponownego osadnictwa wymaga dodatkowej uwagi badaczek i badaczy: szczególnie doświadczenia osadników związane z rzeczami pozostawionymi przez poprzednich mieszkańców. Podstawą naszych analiz będą badania archiwalne i terenowe, prowadzone w trzech regionach słowiańskiej części Europy Środkowej, gdzie ślady dawnych kultur niemieckich pozostały widoczne, niezależnie od wysiłków mających na celu ich wymazanie.

Rzeczy działają jak duchy poprzedniej kultury i zmuszają osadników do interakcji z „widmową” obecnością wysiedlonych. Poprzesiedleńcze spotkanie nowej i dawnej kultury przypomina tym samym formę życia pozagrobowego: użycie języka i sposobów myślenia, które wiążemy ze światem duchów pomaga uchwycić istotny aspekt doświadczenia osadniczego, który wymykał się innym sposobom opisu lub był przez nie pomijany. Widmontologia, spektralna teoria bytu, pozwala na pokazanie, w jaki sposób teraźniejszość jest przesiąknięta przeszłością i pozwala nam zajmować się nierozwiązanymi dotąd pytaniami, stając się tym samym narzędziem do badania niewyjaśnionych zjawisk. Do widmontologii dodajemy autorską kategorię recyklingu: rozumianego jako mechanizm ponownego wprowadzania tego, co pozostawili wysiedleni, w życie osadników.

Nasze podejście przyniesie świeże spojrzenie na codzienne życie w regionach poprzesiedleńczych, zapewniając bardziej zniuansowane i spójne zrozumienie procesów przymusowych migracji i ich ciągłych reinterpretacji w różnych reżimach politycznych i ideologicznych. Pokazując, czym są rzeczy poprzesiedleńcze i jaki jest stosunek ludzi do nich, projekt przedstawi studium przypadku tego, czego możemy się dowiedzieć o wyłanianiu się nowych kultur z doświadczeń Europy Środkowej.

Zespół

dr Angelika Zanki
Managerka/facylitatorka w grancie ERC StG
więcej
mgr. Karina Hoření
Badaczka w projekcie ERC StG
więcej
Michal Korhel, Ph.D.
Badacz w projekcie ERC StG
więcej
mgr Magdalena Bubík
Doktorantka/asystentka
więcej

Aktualności

Warsztaty „Popularyzacja badań w internecie” poprowadzone przez Angelikę Zanki

Warsztaty „Popularyzacja badań w Internecie” poprowadziła Angelika Zanki, nasza managerka i facylitatorka, która zajmuje się promocją działań zespołu ERC i posiada duże doświadczenie zdobyte podczas licznych szkoleń w tym zakresie.

Warsztaty były częścią program NAWA STER Next Generation PhDs – Innovations dla doktorantów Szkoły Doktorskiej Anthropos. Uczestnikom umożliwiły zapoznanie się z kluczowymi zasadami efektywnego prezentowania i promowania pracy naukowej w przestrzeni cyfrowej. W dzisiejszych czasach umiejętność jasnego i profesjonalnego komunikowania badań staje się coraz ważniejsza, a zajęcia podkreślały rosnące znaczenie komunikacji naukowej dla badaczy.

Uczestnicy poznali podstawy komunikacji naukowej i zastanawiali się, w jaki sposób badacz może prezentować siebie i swoje projekty w sposób przystępny, rzetelny i angażujący. Warsztaty uwzględniały przykłady dobrych praktyk oraz typowe błędy, których należy unikać, podkreślając znaczenie zachowania profesjonalnego wizerunku w sieci. Omówiono także strategie prowadzenia stron internetowych i profili w mediach społecznościowych związanych z realizacją projektów badawczych, w tym grantów europejskich, oraz praktyczne metody ich skutecznej promocji online.

Warsztaty miały charakter praktyczny: uczestnicy aktywnie brali udział w dyskusjach oraz samodzielnie przygotowali propozycje wpisów w mediach społecznościowych, wykorzystując zdobytą wiedzę.

Doświadczenie Angeliki pomogło stworzyć dobrze zorganizowane i wspierające środowisko, dzięki czemu uczestnicy mogli docenić znaczenie komunikacji naukowej i nabrać pewności w dzieleniu się wynikami swoich badań z szerszą publicznością.

Szkoła Doktorska Anthropos, w której odbyły się warsztaty, znajduje się w sercu Starego Miasta w Warszawie. W dniu zajęć okolica była wyjątkowa – ulice pięknie oświetlone, dekoracje świąteczne włączone, co stworzyło niepowtarzalną, świąteczną atmosferę wokół szkoły.

Esej autorstwa Kariny Hoření opublikowany na blogu American Ethnological Society

Esej autorstwa Kariny Hoření został opublikowany na blogu American Ethnological Society. Tekst jest częścią nowej kolekcji Anthropology That Breaks Your Heart, pod redakcją Salwy Tareen. Zbiór obejmuje eseje badaczy z całego świata, którzy eksplorują emocjonalny wymiar praktyki antropologicznej oraz to, jak praca terenowa może głęboko wpływać na osoby ją prowadzące.

W swoim eseju Karina zastanawia się nad emocjonalnymi zawiłościami badań etnograficznych w powojennym Libercu (dawniej Reichenbergu). Koncentrując się na doświadczeniach czeskich osadników, którzy wprowadzili się do domów wcześniej zamieszkiwanych przez Niemców, analizuje, jak archiwa i rodzinne wspomnienia ujawniają „duchy” przeszłości. Kluczowym momentem jest rozmowa uzupełniająca z uczestnikiem badań, Josefem, podczas której badaczka dzieli się archiwalnym dowodem na samobójstwo niemieckiego mieszkańca w domu jego rodziny. Spotkanie to niespodziewanie splata się z niedawną rodzinną tragedią Josefa, ukazując, jak osobiste i zbiorowe historie wzajemnie się przenikają. Karina wykorzystuje te doświadczenia, aby omówić etyczne i emocjonalne wyzwania etnografii, trwałość nawiedzających dziedzictw oraz ograniczenia w próbach odtworzenia przeszłości.

Karina Hoření z prezentacją w Instytucie Etnologii Czeskiej Akademii Nauk

Na początku grudnia nasza badaczka, Karina Hoření, wygłosiła prezentację dotyczącą swoich badań jako zaproszona prelegentka na seminarium zatytułowanym „Ruins and Relics: Rhythms, Temporalities, and Trajectories of Change”. W swoim wystąpieniu Fixation on Ruins – Fixation of Ruins Karina przedstawiła tezę o ruinach jako centralnej przestrzeni dominującej w czeskiej narracji o wysiedleniu.

Seminarium odbyło się w Instytucie Etnologii Czeskiej Akademii Nauk. Zostało zorganizowane przez zespół stojący za projektem Zdivočelá země / Land gone wild, realizowanym przez konsorcjum czeskich instytutów badawczych.

Oba nasze projekty koncentrują się na powojennych przemianach w czeskich regionach przygranicznych oraz na trwałych śladach wysiedleń w krajobrazie. To wspólne zainteresowanie prowadzi do długich i pełnych pasji dyskusji.
Mamy nadzieję, że nie była to ostatnia okazja do spotkania naszych zespołów i wymiany wyników badań.

Warsztaty online Kariny Hoření i Veroniki Warzychy

W listopadzie nasza badaczka, Karina Hoření, współorganizowała warsztat online wraz z Veroniką Warzychą z Leibniz Institute for Research for Society and Space. Karina i Veronika spotkały się latem na konferencji Memory Studies Association w Pradze i odkryły, że obie interesują się dziedzictwem przemysłowym w czesko-polsko-niemieckim pograniczu. Podczas gdy Karina skupia się na materialnych pozostałościach produkcji tekstylnej w północnych Czechach, projekt doktorancki Veroniki dotyczy miast bliźniaczych nad rzeką Odrą i tego, jak przemysł jest konstruowany jako ich wspólne dziedzictwo.

Już w Pradze postanowiły kontynuować swoją rozmowę i spotkały się w listopadzie, aby godzinami dyskutować o nowych i dawnych granicach, ich wpływach oraz dziedzictwie w tym regionie. To seminarium pokazuje, że kontakty nawiązywane podczas międzynarodowych konferencji mogą być dalej rozwijane. Z pewnością nie było to ich ostatnie spotkanie.