Data: 8 października 2025
Godzina: 18:00
Miejsce: Pracownia Etnograficzna, ul. Warecka 4/6, Warszawa

Serdecznie zapraszamy na debatę wokół najnowszego numeru czasopisma Sprawy Narodowościowe. Seria nowa, poświęconego pamięci, tożsamości i dziedzictwu w regionach doświadczonych przesiedleniami.

Numer zawiera teksty badaczy i badaczek z różnych krajów i dziedzin, analizujących, w jaki sposób społeczności lokalne w Europie Środkowej rekonstruują i reinterpretują swoją przeszłość – poprzez folklor, teatr, pomniki czy wystawy muzealne.

Dyskusja będzie koncentrować się na złożonych sposobach, w jakie historie są pamiętane, przeżywane i negocjowane w Europie Środkowej po przymusowych przesiedleniach. W ramach przygotowań do debaty publikujemy artykuły z tego numeru na naszej stronie na Facebooku. Koniecznie je sprawdźcie – znajdą tam Państwo kontekst i ciekawe spostrzeżenia!

Szczególnie zachęcamy do lektury wstępu autorstwa Michala Korhela i Karoliny Ćwiek-Rogalskiej – stanowi on wprowadzenie do głównych tematów tego numeru.

W debacie udział wezmą:

• Kamila Fiałkowska
• Agata Tumiłowicz-Mazur
• Dariusz Stola

Moderacja: Karolina Ćwiek-Rogalska (nasza kierowniczka, współredaktorka naczelna Spraw Narodowościowych)

Debata będzie okazją do rozmowy o tym, jak historia jest pamiętana, przeżywana i negocjowana w post-migracyjnej Europie Środkowej. Wydarzenie jest bezpłatne i otwarte dla wszystkich – zapraszamy do udziału!

W wywiadzie dla „Wysokich Obcasów” dziennikarka Dorota Wodecka rozmawia z Karoliną Ćwiek-Rogalską — naszą kierowniczką projektu i autorką cenionej książki „Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty”. Rozmowa dotyka różnorodnych doświadczeń powojennych milionów ludzi przesiedlonych na tzw. Ziemie Odzyskane, ale porusza również pytania, które badamy w naszym projekcie.

Karolina porównuje, jak te procesy wyglądały w Polsce i powojennej Czechosłowacji, a także ukazuje ich długotrwałe dziedzictwo. Jak nasze genealogie splatają się z politykami i decyzjami naszych przodków po 1945 roku? Dlaczego polscy osadnicy dekorowali niemieckie groby – zwłaszcza w pierwszych latach po wojnie, gdy w okolicy nie było jeszcze grobów ich bliskich? Jak „recykling kulturowy” kształtował nowe wspólnoty – od ponownego wykorzystania niemieckich mebli i pomników religijnych po przekształcanie miejsc pamięci wojennej w polskie miejsca kultu?

To wszystko składa się na szerokie spektrum dziedzictwa emocjonalnego, z którym mieszkańcy regionów po przesiedleniach mierzą się na co dzień.

W maju nasz badacz, Michal Korhel, wziął udział w marszu studenckim z Postoloprt do Žatca w północno-zachodnich Czechach, zorganizowanym ku pamięci tragicznych wydarzeń z końca maja i początku czerwca 1945 roku, kiedy to setki, a być może tysiące niemieckojęzycznych cywilów, w tym kobiet i dzieci, zostały zabite w Postoloprtach.

Podczas marszu uczestnicy symbolicznie nieśli imiona ofiar, starając się nawiązać osobisty kontakt z przeszłością i przywrócić tożsamość jednostkom, które przez długi czas pozostawały anonimowe w zapisach historycznych.

Trasa marszu wiodła przez kluczowe miejsca związane z masakrą, a całe wydarzenie naznaczone było wieloma głęboko poruszającymi momentami — w tym spotkaniem z lokalnym mieszkańcem, którego ojciec był jedną z ofiar, oraz postojami przy pomnikach stworzonych przez aktywistów.

Choć w niektórych lokalnych społecznościach nadal panuje milczenie, inicjatywy upamiętniające — często zapoczątkowane przez osoby spoza regionu — odgrywają kluczową rolę w podtrzymywaniu świadomości o tym bolesnym rozdziale historii.

Marsz był nie tylko aktem pamięci, ale również wezwaniem do rozliczenia się z historią — próbą zmierzenia się z pomijanymi i przemilczanymi aspektami przeszłości oraz nadania głosu tym, którzy przez dekady byli uciszani.

W towarzyszącym marszowi tekście Michal dzieli się swoimi refleksjami, przytacza rozmowy przeprowadzone podczas wędrówki i osadza te doświadczenia w szerszym kontekście lokalnej kultury pamięci.

Link do wpisu na blogu znajdą Państwo tutaj.

W najnowszym numerze Zeitschrift für Slawistik znajduje się artykuł autorstwa Karoliny Ćwiek-Rogalskiej pt. „Memory-making and Vampire-hunting: A Hauntological Study of the ‘Recovered’ Pomerania in the 1950s”.

Artykuł przedstawia, w jaki sposób zarządzano pamięcią i materialnością na Ziemiach Odzyskanych — terenach włączonych do Polski po 1945 roku — na przykładzie studium przypadku z Pomorza Środkowego. Autorka zestawia powieść Drakula Brama Stokera z biurokratycznymi dokumentami z 1958 roku dotyczącymi handlu kamieniami nagrobnymi z dawnych niemieckich cmentarzy w okolicach Koszalina. Badanie ukazuje, jak władze lokalne i centralne PRL mierzyły się z prawnymi, politycznymi i symbolicznymi wyzwaniami związanymi z dziedzictwem niemieckim. Poprzez analizę napięć między odgórnymi dyrektywami z Warszawy a lokalnymi interpretacjami, artykuł rzuca światło na szersze procesy kształtowania pamięci po II wojnie światowej i sporną spuściznę niemieckiej kultury materialnej w latach 50.

Link do artykułu znajdą Państwo tutaj.