Przejdź do treści

Angelika Zanki

Wywiad wideo w języku polskim

Od pewnego czasu zespół Spectral Recycling pomaga przy lokalnym projekcie w Goleniowie, gdzie Michal Korhel pracuje w terenie. Projekt Goleniowskie Fotohistorie (tutaj znajdą Państwo także ich stronę internetową) współtworzy lokalną powojenną historię przez pryzmat fotografii i historii rodzinnych. Udało im się już zebrać setki szklanych negatywów i zidentyfikować na nich część osób. Kolejnym krokiem są wywiady dotyczące historii życia zidentyfikowanych mieszkańców. Michal Korhel przeprowadził już jeden wywiad (można go obejrzeć tutaj).

Ostatnio Karolina Ćwiek-Rogalska w ramach tego projektu również przeprowadziła wywiad wideo. Karolina wysłuchała historii pani Bronisławy Filipczyk, która jako sześcioletnia dziewczynka przyjechała z mamą z Niemiec do Goleniowa. Rozmówczyni wspomina pierwsze chwile po przybyciu do Goleniowa, jak wyglądało miasto, jej mieszkanie, życie jej i rówieśników. Ponadto pani Filipczyk opowiada, czy w tym czasie byli tam Niemcy (i jak długo tam przebywali) oraz jak wyglądały relacje z nimi.

Link do wywiadu na YouTube znajdą Państwo tutaj.

Seminarium – o historii mówionej z Jakubem Gałęziowskim

Ponieważ prowadzenie wywiadów jest centralnym elementem naszej metodologii badawczej, w listopadzie 2023 roku nasz zespół zorganizował wewnętrzne seminarium na temat historii mówionej i wywiadów z historią mówioną. Naszym gościem był Jakub Gałęziowski z Uniwersytetu Warszawskiego i Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej.

Na wstępie Jakub przedstawił nam zarys historii i rozwoju historii mówionej w Polsce. Po jego wystąpieniu wywiązała się ożywiona dyskusja. Jakub oraz członkowie naszego zespołu dzielili się swoimi doświadczeniami w prowadzeniu wywiadów w różnych kontekstach oraz omawiali napotkane trudności. Głównym tematem dyskusji była jednak kwestia tego, co odróżnia historię mówioną od innych metod prowadzenia wywiadu. Jak podkreślił Jakub, wywiady wykorzystywane są jako narzędzie w różnych dyscyplinach, jednak nie każdy przeprowadzony wywiad można zaliczyć do historii mówionej. Jedną z głównych cech tej interdyscyplinarnej metody i praktyki jest jej cel, jakim jest tworzenie źródeł historycznych. W wywiadach dotyczących historii mówionej nacisk nie jest kładziony na treść, ale głównie na narratora i tworzony przez niego dialog.

Dla naszego zespołu ta prezentacja i dyskusja były ważną podstawą do przyszłych refleksji na temat metodologii projektu Spectral Recycling. Jesteśmy bardzo wdzięczni Jakubowi za przyjęcie naszego zaproszenia i przybycie na nasze seminarium. Gratulujemy mu także nagrodzonej książki „Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny”, gdzie pokazuje, jak ogromne znaczenie może mieć metoda historii mówionej.

„O tym, jak rzeczy zmieniają się w duchy. Przesiedlenia i powstawanie nowych kultur w Europie Środkowej” – wykład Karoliny Ćwiek-Rogalskiej w cyklu „Nauka w Centrum”

W ramach cyklu wykładów „Nauka w Centrum”, prowadzonych przez laureatów Nagrody NCN, Karolina Ćwiek-Rogalska podzieliła się swoimi spostrzeżeniami na temat patrzenia na powysiedleniowe rejony Europy Środkowej. Pomysłodawcami cyklu są Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych i Narodowe Centrum Nauki.

Kierując się metodologią badań, którą eksplorujemy w naszym projekcie, Karolina zaproponowała, aby postrzegać duchy nie jako byty duchowe, ale raczej jako materialną pozostałość, która rzuca światło na zapomniane historie i pozwala zrozumieć odmienne doświadczenia. Konkretnie chodzi o masowe migracje po II wojnie światowej, kiedy społeczność niemiecka i niemieckojęzyczna zostały zmuszone do migracji z dzisiejszej Polski, Czech i Słowacji, a także gdy przybyli tam nowi osadnicy.

Karolina rozpoczęła swoją prezentację od zabrania nas do wehikułu czasu i przetransportowania do wiosny 1945 roku na Pomorzu Środkowym. Jeśli jesteście Państwo ciekawi, co wydarzyło się dalej, nagranie możecie obejrzeć na kanale YouTube Centrum Kopernika (link tutaj).

Szkolenie MAXQDA dla Zespołu Spectral Recycling

W listopadzie nasz zespół wziął udział w dwóch szkoleniach, podczas których poznaliśmy podstawowe i zaawansowane możliwości pracy z oprogramowaniem MAXQDA. MAXQDA to jeden z programów do przetwarzania danych jakościowych takich jak wywiady czy materiały archiwalne, z którymi nasz zespół na co dzień pracuje. Szkolenia prowadził Piotr Binder, certyfikowany trener MAXQDA, a zarazem pracownik naukowy, który dzięki temu mógł nam pokazać wiele funkcji przydatnych w naszej pracy. Jesteśmy entuzjastycznie nastawieni do możliwości, jakie oferuje nam to oprogramowanie i nie możemy się doczekać, aby zacząć z niego korzystać!

Nowy wpis blogowy (w języku czeskim): Ptaní se na Hadvigu – zápisky z terénního deníku

Wyjazdy badawcze w terenie stanowią część pracy wszystkich członków zespołu Spectral Recycling. Zwykle wyjeżdżamy do dwóch krajów na dłużej. Dla Karin są to północne Czechy i środkowa Słowacja, dwa regiony, w których niemiecka przeszłość jest wciąż namacalna. Pobyty w terenie są intensywne, ale jednocześnie często samotne. Etnografowie zapisują nie tylko to, czego się dowiedzą, ale także swoje uczucia i doświadczenia. Aby przybliżyć Państwu to szczególne przeżycie, tym razem prezentujemy fragment pamiętnika Karin z jej drugiego pobytu w środkowej Słowacji. W pewną październikową sobotę wybrała się ona do Hadvigi, pierwotnie dużej wioski, w której mieszkali głównie niemieccy Słowacy, ale która po wojnie została wyludniona. Dziś jest tu zaledwie kilka domków letniskowych. Karin podróżowała z E., którą poznała w Hadvidze już latem.

Wpis mogą Państwo przeczytać tutaj.

Ptaní se na Hadvigu – zápisky z terénního deníku

[ENG, Czech version below]  As for other members of our team, research stays in the field are part of Karin’s work. We usually go to two countries for longer periods of time. For Karin, it is northern Bohemia and central Slovakia, two regions where the German past is still palpable. The field stays are intense, but at the same time often lonely. Ethnographers write down not only what they find out but also their feelings and experiences. To get you familiar with this particular experience, this time we present an excerpt from Karin’s diary from her second stay in central Slovakia. One Saturday in October, she went to Hadviga, originally a large village where mostly German Slovaks used to live, but which after the war became depopulated. Today, there are only a few summer cottages. Karin traveled with E., whom she had met in Hadviga already in the summer.

Dyskusja o filmie: Mŕtvi nespievajú (Zmarli nie śpiewają)

Pod koniec października nasz zespół eksperymentował z nowym gatunkiem podczas naszego regularnego seminarium. Tym razem zebraliśmy się, żeby porozmawiać o słowackim filmie telewizyjnym Mŕtvi nespievajú (Zmarli nie śpiewają, reż. Andrej Lettrich), który ukazał się w 1965 roku. Jest to adaptacja niedokończonej trylogii powieści Rudolfa Jašíka. Zarówno w powieści, jak i w filmie śledzimy losy kilku rodzin mieszkających w małym miasteczku Deutsch Proben, a obecnie Nitrianské Pravno. Jest to mieszane etnicznie miasteczko w środkowej Słowacji, gdzie członkini naszego zespołu, Karina Hoření, prowadzi obecnie prace w terenie. W filmie, którego akcja rozgrywa się podczas II wojny światowej, tożsamość etniczna (tj. niemiecka, słowacka, żydowska) i polityczna (tj. komunistyczna, kolaboracyjna, anarchistyczna) zlewają się, tworząc kalejdoskop strategii radzenia sobie z etycznymi wyzwaniami wojny. Film w ciekawy sposób przełamuje dominującą narrację ideologiczną lat 50. XX wieku i ukazuje skomplikowane charaktery wszystkich grup etnicznych. Analiza tych motywów w filmie podczas ożywionej dyskusji wśród członków zespołu przekonała nas, że powinniśmy uwzględnić więcej filmów w harmonogramie naszych seminariów.

Podcast (w języku polskim) – Nagroda NCN

W 8. odcinku podcastu NCN rozmowa toczy się wokół najbardziej prestiżowego wyróżnienia dla młodych naukowców pracujących w Polsce – Nagrody NCN. Gościniami podcastu są dr Karolina Ćwiek-Rogalska i prof. Joanna Golińska-Pilarek, członkini Rady NCN i kapituły wybierającej kandydatki i kandydatów do Nagrody.

W rozmowie prowadzonej przez Annę Korzekwę-Józefowicz Karolina mówi o swoich badaniach nad pamięcią i studiami nad rzeczami oraz kulturą „Ziem Odzyskanych”, a prof. Joanna Golińska-Pilarek opowiada o zasadach, jakimi kieruje się kapituła wybierająca laureatki i laureatów oraz o zmianach w regulaminie przyznawania Nagrody, które wejdą w życie w przyszłym roku.

Podcastu mogą Państwo posłuchać tutaj.

Spotkanie części zespołu w Goleniowie i Szczecinie

Każdy z naszych badaczy prowadzi badania w dwóch różnych przestrzeniach geograficznych, jednak zawsze ich analizy obejmują jeden „wspólny“ kraj. Dlatego mogą się oni spotykać podczas prac terenowych i omawiać wyniki swoich badań na miejscu. Miało to miejsce latem na Słowacji (podczas badań Karin i Michala), a także w październiku 2023 roku, gdy Karolina i Michal spotkali się w Goleniowie i Szczecinie.

Pierwszego dnia Michal oprowadził Karolinę po Goleniowie. Zaczęli spacer w przypominającym las parku imienia polskiego kompozytora i polityka Ignacego Jana Paderewskiego, tuż obok dworca kolejowego. Na terenie parku znajduje się wiele pomników upamiętniających różne wydarzenia i postacie historyczne, zarówno polskie, jak i niemieckie. Część z nich poddawana jest recyklingowi. Zakończyli zwiedzanie wizytą przy jeszcze jednym pomniku „z recyklingu“, który znajduje się na terenie dawnego cmentarza niemieckiego (obecnie park).

W Goleniowie nasi badacze współpracują z lokalnymi miłośnikami historii i artystami w ramach projektu Goleniowskie Fotohistorie. Projekt ten, oparty na zdjęciach i historiach rodzinnych, rzuca światło na powojenną historię Goleniowa i jego polskich osadników. Podczas pobytu w Goleniowie Karolina przeprowadziła wywiad wideo na potrzeby projektu. Ponadto nasi badacze spotkali się z innymi członkami tego zespołu i omówili aktualne problemy, a także przyszłe cele lokalnego projektu. Na koniec Karolina i Michal znaleźli w pejzażu Goleniowa kilka dawnych niemieckich drzew owocowych.

Następnego dnia spotkanie było kontynuowane w Szczecinie, gdzie nasi badacze odwiedzili dwa muzea w ramach przygotowań do VI Kongresu Polonistyki w Dreźnie (więcej informacji wkrótce). Karolina i Michal skupili się na tym, jak muzea w swoich wystawach radzą sobie z obiektami poniemieckimi. Najpierw zwiedzili Muzeum Historii Szczecina, a następnie Centrum Dialogu „Przełomy”. Obie wystawy mają odmienne koncepcje. O ile Muzeum Historii Szczecina posiada dość tradycyjną ekspozycję, w której dominuje duża liczba oryginalnych obiektów ze zbiorów, o tyle „Przełomy” przytłaczają zwiedzających multimediami i skupiają się na wywoływaniu emocji. W obu muzeach znajdują się obiekty poniemieckie będące częścią ekspozycji, jednak tylko w nielicznych przypadkach zwiedzający otrzymuje informację o ich pochodzeniu lub ich przeznaczeniu w ramach wystawy. Tworzy to dość zamazany obraz przedwojennej historii miasta. Michal planuje poruszyć tę kwestię podczas swojej najbliższej prezentacji w Dreźnie.

Duchy w hutach szkła i uzdrowiskach. Antropologia krajobrazu na czeskim pohraničí – wykład Karoliny Ćwiek-Rogalskiej połączony z dyskusją (wideo w języku polskim)

Jak badać to, czego już nie ma: zanikłe wsie, budynki, w których przez wybite szyby hula wiatr, cmentarze, na których nagrobki zapadły się w ziemię pod ciężarem czasu lub zostały wywiezione? Po 1945 roku Europa Środkowo-Wschodnia stała się przestrzenią masowych przesiedleń. Jedną z grup, która miała stąd zniknąć, byli Niemcy. W dawnej Czechosłowacji wysiedlenia społeczności niemieckojęzycznych miały szczególne znaczenie: oznaczały kres wielowiekowej współegzystencji dwóch kultur, rozwijających się współzależnie od siebie.

Na te pytania Karolina Ćwiek-Rogalska odpowiedziała podczas swojego wykładu w ramach projektu Stowarzyszenia Pracownia Etnograficzna z cyklu „Podróże z antropologią”. Wykład nosił tytuł „Duchy w hutach szkła i uzdrowiskach. Antropologia krajobrazu na czeskim pohraničí” i odbył się 24 października 2023 r. Karolina opowiedziała o swoich badaniach terenowych w Czechach, koncentrując się na tematach związanych z konkretnymi przestrzeniami: hutami szkła w Karkonoszach, które obecnie bada, oraz uzdrowiskami w regionie Mariánskolázeňsko, które badała w trakcie doktoratu.

Nagranie Pracowni Etnograficznej na Facebooku można obejrzeć tutaj i dzięki niemu dowiedzieć się więcej o czeskich regionach, gdzie wysiedlono niemiecką ludność i gdzie przybyli nowi osadnicy.

Sprawdź innych autorów
  • Angelika Zanki
  • reddog