Aktualności

Relacjonowanie historii to coś więcej niż tylko opisywanie przeszłości. Chodzi o budowanie mostów do teraźniejszości, odkrywanie czynników wpływających na współczesną tożsamość i badanie, w jaki sposób historia – i sposób, w jaki ją opowiadamy – kształtuje dzisiejsze społeczności zarówno w skali mikro, jak i makro. Jak zatem dziennikarze znajdują tematy, weryfikują wiedzę i tworzą treści, które trafiają w gust nie tylko pasjonatów historii? Jak wielkie narracje, w tym tworzone przez wiodące instytucje, wpływają na język historii w mediach? Jak narzędzia akademickie można wykorzystać poza środowiskiem akademickim i gdzie występują napięcia między środowiskiem akademickim a literaturą faktu?

Takie były tematy seminarium AI and History Reporting zorganizowanego przez Instytut Reportażu i Niemieckie Stowarzyszenie Dziennikarzy. Dwudziestu dziennikarzy z Polski i Niemiec zajmujących się reportażem historycznym, zarówno w mediach lokalnych, jak i mainstreamowych, miało okazję wziąć udział w anglojęzycznym seminarium dla dziennikarzy, które odbyło się w dniach 21–26 listopada 2024 r. w Poznaniu.

Karolina zaproponowała krótki warsztat pt. „How to approach German ghosts? Writing hauntologies”. Zaczęła od tego, jak zwykle myślimy o duchach, czyli jak o metaforze lub środku narracyjnym. Czy jednak można do nich podejść metodami etnograficznymi lub antropologicznymi? Podczas spotkania uczestnicy dowiedzieli się o widmontologii, alternatywnej ontologii, języku duchów i wspólnie zastanawiali się, jak może to wpłynąć na nasze praktyki pisarskie.

Na początku grudnia cały nasz zespół miał okazję uczestniczyć w konferencji Memory and populism from the margins, która odbyła się w Pradze. Wydarzenie zostało zorganizowane w ramach projektu ERC Memory and Populism from Below (MEMPOP), kierowanego przez Johanę Wyss z Instytutu Etnologii Czeskiej Akademii Nauk. Uczestnicy z całej Europy i spoza niej zebrali się na sesjach w pięknej neorenesansowej Willi Lanna, będącej własnością Czeskiej Akademii Nauk.

Karina wygłosiła angażującą uczestników prezentację, aby dowiedzieć się, dlaczego i w jaki sposób mieszkańcy regionów Republiki Czeskiej po wysiedleniach są często postrzegani jako szczególnie podatni na populizm.

Michal przyglądał się budowie lapidariów, miejsc gromadzenia i eksponowania historycznych kamiennych elementów architektury (m.in. fragmentów nagrobków cmentarnych), poświęconych byłym niemieckim mieszkańcom Pomorza Zachodniego, zastanawiając się, czy zjawisko to można uznać za modę.

Karolina z kolei podkreśliła, jak wydarzenia z przeszłości i teraźniejszości mogą przenikać się z narracjami kolejnych pokoleń osadników na polskich „Ziemiach Odzyskanych”, mających korzenie rodzinne na Kresach Wschodnich. Magdalena natomiast pilnie notowała, szukała inspiracji i zastanawiała się, w jaki sposób te dyskusje mogłyby pomóc jej w badaniach skupionych na sacrum.

Nasz zespół dodatkowo wzmocnił udział Ewy Wróblewskiej-Trochimiuk z Instytutu Slawistyki PAN, w którym afiliowany jest nasz projekt. Prezentacja Ewy skupiała się na Belgradzie i oferowała wgląd w to, w jaki sposób strategie wizualne są wykorzystywane do promowania populistycznych narracji w Serbii. Byliśmy wdzięczni za obecność Ewy, ponieważ słuchanie różnorodnych perspektyw zawsze wzbogaca – zwłaszcza, że ​​kwestie bałkańskie były powracającym tematem podczas całej konferencji.

Dyskusje naturalnie wykraczały poza sesje i trwały w przerwach. Choć Bałkany nie są może głównym obszarem naszych badań, całym sercem wspieramy Ewę i jej współpracowników w ich pracy.

Konferencja nie tylko zainspirowała do wnikliwej refleksji nad naturą populizmu i jego różnorodnymi przejawami, ale także dostarczyła cennych informacji na temat przemian obszarów powysiedleniowych po 1945 roku. Jesteśmy wdzięczni, że mogliśmy być częścią tego wydarzenia i życzymy zespołowi projektowemu MEMPOP owocnych badań. Mamy nadzieję, że to dopiero początek naszej współpracy i nie ostatnia okazja do nawiązania kontaktu.
 

Regiony poprzesiedleniowe mogą być złożone i trudne do zdefiniowania, ponieważ często mają wiele interpretacji i narracji. Magdalena Bubík w swojej refleksji po wystawie „Rzeczy przysposobione” podkreśla wyzwanie, jakim jest opisanie „Ziem Odzyskanych”, porównując je do wyboru jednych drzwi spośród wielu. Sugeruje to, że specyfika tych terytoriów nie jest łatwa do uchwycenia.

Link do wpisu na blogu znajdą Państwo tutaj.

Pod koniec listopada większość naszego zespołu spotkała się w Brnie, na zaproszenie lokalnego oddziału Instytutu Etnologii Czeskiej Akademii Nauk. Dzięki zaproszeniu Katedry Badań nad Pamięcią przedstawiliśmy jej członkom wstępne wyniki naszych badań. Karolina Ćwiek-Rogalska zaprezentowała ramy teoretyczne i metodologiczne badań. Karina Hoření przedstawiła swoje nowatorskie przemyślenia na temat pogranicza czesko-słowackiego w oparciu o dane pochodzące z jej badań etnograficznych i archiwalnych. Magdalena Bubík zaprezentowała kilka studiów przypadku ze swoich badań nad byłymi niemieckimi kościołami protestanckimi w północnych Czechach. Omawialiśmy nasze badania przez ponad dwie godziny i otrzymaliśmy cenne uwagi. Jeszcze raz dziękujemy za zaproszenie!
 

Nasza managerka i facylitatorka, Angelika Zanki, czerpiąc ze swojego doświadczenia w promowaniu działalności naukowej, przeprowadziła interaktywne spotkanie z doktorantami Szkoły Doktorskiej Anthropos. Spotkanie było platformą do wymiany wiedzy i burzy mózgów, skupiając się na skutecznych strategiach dla naukowców w zakresie promowania siebie i badań naukowych. Nacisk położono na to, co warto i czego nie warto prezentować w związku z autopromocją, a także na badanie różnych kanałów i podejść promocyjnych. Angelika wskazała także przykłady udanych praktyk i działań promocyjnych realizowanych w ramach grantu Spectral Recycling.

Osadnicy przybywający na tzw. Ziemie Odzyskane z innych części Polski lub z zagranicy po II wojnie światowej często przywozili ze sobą niewiele. Jednak wszyscy przywieźli ze sobą swoje historie rodzinne. Nasz partnerski projekt „Goleniowske Fotohistorie” ma na celu przywrócenie na światło dzienne tej pozornie zapomnianej części historii. Światło odgrywa kluczową rolę w projekcie, ponieważ współpracuje ze szklanymi negatywami, na których znajdują się fotografie pierwszych osadników powojennego Goleniowa, miasta na Pomorzu Zachodnim. Niektóre z nich to klasyczne portrety, inne zaś uwieczniają ważne momenty z ich codziennego życia, takie jak śluby, narodziny dzieci czy pierwsze komunie. Fotografował ich pierwszy powojenny fotograf miejski, Marian Dałkiewicz wraz z żoną Zofią.

Jak napisała Karolina w swoim wpisie na blogu, fotografie osób, których imion nie znamy, mają charakter widmontologiczny i kojarzą się z wieloma pytaniami dotyczącymi występujących na nich osób. Projekt „Goleniowske Fotohistorie” stara się nie tylko zachować odnalezione negatywy dla przyszłych pokoleń, ale także próbuje odpowiedzieć na te pytania. W dniach 15-23 listopada, we współpracy z naszymi badaczami Karoliną i Michalem, zespół stojący za projektem „Goleniowskie Fotohistorie” zorganizował wystawę części fotografii pod tytułem „Historie przywiezione”. Pokazano zwiedzającym nie tylko same fotografie, ale także ich autorów, a po części także historie osób, które z czasem zostały na zdjęciach rozpoznane. Ponadto, jako jedni z pierwszych ukazali powojenną historię miasta z perspektywy osadników. Ważnym aspektem była mapa, na której zwiedzający mogli zaznaczyć, skąd ich rodziny przybyły do Goleniowa po II wojnie światowej.

W ramach otwarcia wystawy zwiedzający mieli okazję wykonać własne zdjęcia w technice stosowanej jeszcze w okresie powojennym. Program towarzyszący obejmował kilka prezentacji na temat samego projektu czy fotografii portretowej. Osoby ze zdjęć również miały okazję zabrać głos, opowiadając, jak powstawały zdjęcia i co pamiętają z tamtego czasu. W ostatniej części programu nasi badacze Karolina i Michal zaprezentowali swoje badania nad historią tzw. Ziem Odzyskanych na podstawie niemieckich obiektów, które odnaleźli w Goleniowie podczas prac terenowych.

Na początku listopada Karina Hoření została zaproszona przez dr Sally Anderson Boström do poprowadzenia wykładu na Uniwersytecie Technicznym w Libercu. Karina wykorzystała lokalizację wydziału w historycznej dzielnicy Liberca, aby oprowadzić studentów Katedry Anglistyki po miejscach, które bada. Swoje główne ustalenia zilustrowała przykładami willi libereckiego właściciela fabryki, Theodora Liebiega, która po wojnie została zamieniona na przedszkole, willi rodziny Goltz, w której mieściła się później tzw. Gwardia Rewolucyjna (Revoluční Gardy) oraz dawnej Staatsoberrealschule – obecnie szkoła Husova. Jesteśmy wdzięczni za możliwość zaprezentowania wyników naszych badań oraz dziękujemy studentom za zainteresowanie i inspirującą dyskusję.

 

zdjęcia: Sally Anderson Boström

Jára Cimrman, fikcyjny geniusz stworzony przez satyryków z Teatru Járy Cimrmana, od prawie pięćdziesięciu lat jest źródłem humoru dla Czechów. Czesi, mimo że jest postacią fikcyjną, postrzegają Cimrmana jako istotę niemal realną, śmiejąc się z absurdu jego życia i osiągnięć, a jednocześnie traktując go z pewnym szacunkiem. Najnowszy podcast Czechostacji przybliża fenomen Cimrmana, zagłębiając się w jego fikcyjne życie i pochodzenie jego postaci, stworzonej początkowo jako satyra. Podcast omawia także, w jaki sposób czeski humor staje się ucieczką od trudnej rzeczywistości, podkreślając kulturowe znaczenie koncepcji Cimrmana.

Link do podcastu znajdą Państwo tutaj (YouTube).

Niedawno nasza managerka i facylitatorka projektu, Angelika Zanki, wzięła udział w szkoleniu z zarządzania projektami w Brukseli, koncentrującym się na pozyskiwaniu funduszy, budżetowaniu i raportowaniu. Szkolenie kładło nacisk na projekty międzynarodowe w ramach programów ramowych UE, podobne do naszego.

Trzydniowe szkolenie, które odbyło się w dniach 3-6 listopada 2024 r., obejmowało prezentacje przedstawicieli Komisji Europejskiej, ekspertów z biur łącznikowych i ośrodków akademickich. Uczestnicy mieli także okazję do nawiązania kontaktów i wymiany doświadczeń. Angelika uznała możliwość spotkania w Brukseli z  kluczowymi polskimi interesariuszami, w tym m.in. z Magdaleną Kulą, ekspertem ds. badań naukowych w Stałym Przedstawicielstwie Polski i Waldemarem Dubaniowskim, dyrektorem brukselskiego biura NCBR za bardzo cenne. Dodatkowo odbyła się sesja dotycząca metodologii PM2, którą poprowadził Marc Berghmans.

Angelika była zachwycona możliwością wzięcia udziału w tym wydarzeniu. Ponieważ regularnie uczestniczy w różnorodnych szkoleniach podnoszących jej kompetencje, zachęcamy do częstego odwiedzania naszej strony internetowej oraz profilu na Facebooku, którymi zarządza.

Współorganizatorami „Szkolenia V4” były Biuro Promocji Nauki „PolSCA” Polskiej Akademii Nauk w Brukseli, Czech Liaison Office for Education and Science (CZELO), National Research, Development and Innovation Office in Hungary (NRDIO) i Slovak Liaison Office for Research and Development (SLORD).

W ciągu ostatnich kilku miesięcy nasz zespół poświęcił się prowadzeniu szeroko zakrojonych badań terenowych w regionach powysiedleniowych. Każdy członek zespołu odbył wiele wyjazdów badawczych, aby lepiej zrozumieć wyzwania i możliwości na tych obszarach. Po każdej podróży spotykamy się, aby wspólnie przeglądać, analizować i dzielić się zebranymi spostrzeżeniami, co było głównym tematem naszych ostatnich seminariów.

Obecność Karin w miejscowości Nové Město pod Smrkem pozwoliła jej doświadczyć życia ludzi mieszkających wśród poniemieckich posiadłości, prześledzić fragmentaryczne historie przedmiotów i odkryć tajemnice, które wydają się prowadzić donikąd – jak na przykład tajemnica otaczająca stare okno lub drzwi na jej poniższej fotografii.

Podobnie poszukiwania Michala w Voerde w Niemczech skupiały się na wspomnieniach Niemców wysiedlonych z Handlovej oraz historiach tych, którzy po latach powrócili, aby odwiedzić to miejsce. Jego praca rzuciła światło na dzisiejsze postrzeganie regionu przez poszczególne osoby, dostarczając cennych informacji na temat trwałych skutków wysiedleń.

Obecność Magdaleny na obchodach 25-lecia Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Pile była okazją do poszukiwania powiązań z niemieckim dziedzictwem luterańskim w Pile i okolicach, co jeszcze bardziej wzbogaca naszą wiedzę na temat trwałych więzi między społecznościami.

Praca Karoliny polegała nie tylko na gromadzeniu narracji przesiedleńców, ale także wykorzystywaniu ich podczas tworzenia wystawy czasowej w Muzeum Ziemi Wałeckiej, wzmacniającej głosy tych, których historie w innym przypadku mogłyby pozostać niezauważone.

Prace zespołu w terenie w dalszym ciągu wydobywają na światło dzienne nieoczekiwane historie, pogłębiając nasze zrozumienie splecionych relacji między miejscami, przedmiotami i ludźmi.