22 maja mieliśmy przyjemność zaprezentować nasz projekt w Stacji Naukowej PAN w Wiedniu. Było nam bardzo miło gościć zaproszone komentatorki z Wydziału Historii Uniwersytetu Wiedeńskiego, profesorki Claudię Kraft i Kerstin von Lingen, które zgodziły się podzielić swoimi spostrzeżeniami na temat naszej prezentacji.
Zgromadzonych gości przywitał dyrektor Stacji – Piotr Szlanta. Po krótkim wstępie przeprowadzonym przez naszą kierowniczkę, Karolinę Ćwiek-Rogalską, prezentacja rozpoczęła się od wyjaśnień dotyczących projektu, terminologii i składu zespołu. W kolejnych częściach zagłębiliśmy się w szczegóły dotyczące wybranych studiów przypadków, które postanowiliśmy zaprezentować wiedeńskiej publiczności.
Najpierw Karina Hoření przedstawiła swoje badania terenowe w Libercu, dawnym niemieckim Reichenbergu, w północnych Czechach. Poruszyła kwestię postaw jednostek wobec pozostawionych przedmiotów i pokazała, jak rozumiemy duchy w ramach projektu. Opowiadała historie rodzin i instytucji korzystających z dawnych willi niemieckich, starających się osiągnąć status niegdyś posiadany przez niemiecką burżuazję. Historia instrumentów przechowywanych w czasie wojny w jednej z libereckich willi, skonfiskowanych, a następnie poszukiwanych w 1947 roku, to fascynująca opowieść o tym, jak wyglądały regulacje dotyczące własności i zwrotów ww. w Czechosłowacji. Karina śledziła wysiłki austriackiego właściciela, próbowała odkryć losy instrumentów i pokazała, jak badania archiwalne uzupełnia etnografia. Przedstawiła swoje próby ustalenia, gdzie mógł znajdować się jeden z instrumentów, a mianowicie fortepian. Jeśli interesują Was badania Kariny, zapraszamy na naszego bloga, na którym niedawno przedstawiła (w języku czeskim) intrygujący przypadek innego skonfiskowanego mienia, wozu Sinti.
Następnie Karolina naświetliła powojenną historię recyklingu różnych przedmiotów i obiektów na Pomorzu Środkowym w Polsce, w powiecie wałeckim (dawniej niem. Deutsch Krone) przypominając, że ich pozyskiwanie i modyfikowanie często odbywało się za zgodą władz zgodnie z dekretem z 1946 r. w sprawie opuszczonych i poniemieckich majątków. Skupiła się na ponownym wykorzystaniu cmentarzy w mieście, pokazując, że recykling można rozumieć jako dosłowną strategię życia z czymś pozostawionym. Jeśli ciekawi Państwa, co działo się z niemieckim dziedzictwem w latach po włączeniu Pomorza Środkowego do Polski, mogą Państwo przeczytać wpis Karoliny na blogu (po polsku) o losach pomnika lwa, wzniesionego w Deutsch Krone w 1925 roku i zlikwidowanego w powojennym Wałczu.
Trzecią część prezentacji poprowadziła Magdalena Bubík, omawiająca przemiany dawnych kościołów i obiektów protestanckich w Pile (dawniej niem. Schneidemühl) w północnej Wielkopolsce. Te przedmioty kościelne zostały ponownie wykorzystane jako elementy wystroju w domach prywatnych (na przykład chrzcielnica używana jako popielniczka). Świadczy to o zmianie sposobu wykorzystania i znaczenia artefaktów religijnych w tej społeczności. Prezentacja Magdaleny rzuciła światło na losy tych obiektów oraz wpływ zmian kulturowych i historycznych na ich postrzeganie i wartość. Skłania to do refleksji nad ewoluującym krajobrazem religijno-społecznym regionu. Jeśli chcą Państwo zobaczyć, jakie inne duchy wytropiła Magdalena, odkąd dołączyła do naszego zespołu, zachęcamy do zajrzenia na jej wpis na blogu o duchach na Moście Przyjaźni łączącym miasta Český Těšín i Cieszyn.
Na koniec Michal Korhel opowiedział o mieście Handlová (dawniej niemieckie Krickerhau) i tym, w jaki sposób możemy śledzić zmiany na Słowacji po wysiedleniu. W tym celu Michal skupił się na katastrofie naturalnej z lat 60. XX wieku, a mianowicie osunięciu się ziemi, które miało miejsce w mieście. Podkreślił zmiany, jakie te wydarzenia wywołały, a które nadal są widoczne w krajobrazie. Michal argumentował, że było to wynikiem zaniedbania wiedzy i umiejętności kultywowanych przez przesiedloną niemiecką społeczność Handlovej. Jeśli chcą Państwo wiedzieć, jak osadnicy i pokolenia ich dzieci oraz wnuków poddały recyklingowi dawne niemieckie przedmioty i obiekty na Pomorzu Zachodnim, gdzie Michal prowadzi polską część swoich badań, warto przeczytać jego wpis na blogu w języku polskim poświęcony (dawnemu) pomnikowi poległych żołnierzy I wojny światowej w Maszewie.
Po prezentacji nasze gościnie, Claudia Kraft i Kerstin von Lingen, podzieliły się swoimi przemyśleniami na temat przedstawionych wcześniej przykładów badań, a także zadały ogólne pytania dotyczące projektu. Dzięki ich cennym spostrzeżeniom udało nam się przybliżyć środkowoeuropejski kontekst naszych badań, wybrane metody badań, którymi się posługujemy.
Jesteśmy wdzięczni za możliwość współpracy ze Stacją Naukową Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu, szczególne podziękowania kierujemy do Moniki Gromali i Marcina Kaima, którzy pomogli w organizacji wizyty. Wierzymy, że nasza współpraca przyniesie pozytywne rezultaty dla wszystkich uczestników. Doceniamy wnikliwe uwagi naszych gości i cenimy wzbogacające dyskusje, które miały miejsce podczas wydarzenia i po nim.