W ostatni dzień maja 2024 r. świętowaliśmy drugą rocznicę pracy w projekcie Spectral Recycling. Nasze badania obejmują kwerendy archiwalne w archiwach państwowych i lokalnych, a także etnograficzne badania terenowe w trzech wybranych regionach, czyli na Pomorzu w Polsce, w Północnych Czechach i w Kotlinie Górnej Nitry na Słowacji. W ciągu pierwszych dwóch lat naszego projektu udało nam się przeprowadzić blisko 200 wywiadów. Ten zbiór danych obejmuje zarówno wywiady dotyczące historii mówionej, jak i podejścia etnograficznego. Spędziliśmy wiele godzin w archiwach, szukając odpowiednich dokumentów, rozmawiając z naszymi rozmówcami podczas wywiadów, wykonując dokumentację fotograficzną przedmiotów pozostawionych przez poprzednich mieszkańców badanych obszarów i eksplorując badane przez nas lokalizacje.

Współpraca ze społecznościami lokalnymi

Podczas realizacji naszego projektu współpracujemy ze społecznościami lokalnymi, skupiając się na historii i teraźniejszości ich doświadczeń powysiedleniowych. Na wyróżnienie zasługują dwa kluczowe partnerstwa. Najpierw nawiązaliśmy współpracę z twórcami projektu „Goleniowskie Fotohistorie” w Goleniowie (dawniej niemieckie Gollnow, Polska). Po odnalezieniu serii negatywów fotograficznych przedstawiających lokalnych osadników z dziesięcioleci powojennych pomogliśmy w uruchomieniu inicjatywy społecznej. Nasz zespół wspierał twórców w ustaleniu ram metodologicznych badań etnograficznych, w tym w przeprowadzaniu części z wywiadów (wywiad 1 i wywiad 2). Po drugie współpracujemy z Muzeum Ziemi Wałeckiej. Kierowniczka projektu nie tylko przeprowadzała wywiady etnograficzne, ale także przyczyniła się do powstania nowej stałej wystawy w muzeum. Jesteśmy szczęśliwi, że możemy być częścią tych inicjatyw, ponieważ głęboko wierzymy, że badania etnograficzne są nierozerwalnie związane także z zaangażowaniem społecznym.

Obecność w mediach

Nasz zespół jest obecny w mediach, aktywnie rozpowszechniając temat naszych badań. Bierzemy udział w audycjach radiowych, podcastach i wykładach otwartych, skutecznie docierając do szerszego grona odbiorców, także poza środowiskiem akademickim. Ponadto kierowniczka projektu udzieliła kilku wywiadów dla różnych serwisów informacyjnych (linki można znaleźć tutaj). Wywiady te nastąpiły po jej wyróżnieniu – Nagrodzie Narodowego Centrum Nauki w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych [więcej informacji: krótki film, podcast na Spotify i notka] – za wyznaczenie nowej kategorii kultur osadniczych (resettlement cultures) w badaniach nad kulturami obszarów post-przesiedleniowych.

Cykl wykładów publicznych

Do tej pory członkowie zespołu wygłosili łącznie 8 wykładów publicznych w Warszawie, Wrocławiu, Halle i Pradze. Wydarzenia te są adresowane nie tylko do naukowców, ale także dają szansę osobom spoza dyscyplin etnografii i historii lub ogólnie środowiska akademickiego, aby zapoznać się z badanym przez nas tematem. Uczestnicy mogą podzielić się historiami związanymi z ich rodzinami i osobistymi doświadczeniami w kontekście okresu po wysiedleniu. Zainteresowanie tymi spotkaniami pokazuje, że temat jest nadal aktualny, ale także, że widmontologia umożliwia nam rozwinięcie debaty na temat przesiedleń w poszczególnych krajach.

Ponadto 22 maja 2024 roku mieliśmy okazję zaprezentować nasz projekt w Stacji Naukowej PAN w Wiedniu z zaproszonymi komentatorkami z Wydziału Historii Uniwersytetu Wiedeńskiego, profesorkami Claudią Kraft i Kerstin von Lingen. Pomogło nam to udoskonalić niektóre aspekty naszych dociekań metodologicznych. Zorganizowaliśmy także pierwsze warsztaty zaplanowane w ramach projektu, które odbyły się w Wiedniu w dniu 23 maja 2024 r. Cieszymy się, że możemy podzielić się naszymi badaniami i uczyć się od innych badaczy – nie możemy się doczekać więcej takich okazji w przyszłości.

Gdzie można dowiedzieć się więcej o naszych ustaleniach?

Jak zwykle w środowisku akademickim, wstępne ustalenia przedstawiliśmy w postaci artykułów naukowych i wystąpień konferencyjnych. Zapraszamy do bliższego zapoznania się z badaną przez nas tematyką, z naszymi prezentacjami konferencyjnymi oraz plakatem. Zachęcamy również do przeczytania 5 artykułów dostępnych na naszej stronie internetowej, dzięki którym mogą Państwo dowiedzieć się, jak na nowo definiuje się niemieckie dziedzictwo, w tym pozostawione meble i sady owocowe, przeczytać, do czego może doprowadzić ignorowanie wiedzy i doświadczeń lokalnych (byłych) mieszkańców i jak na przestrzeni lat rozwijała się idea „odzyskania” dawnych ziem niemieckich. Ponadto dzielimy się z Państwem wieloma doświadczeniami poprzez wpisy na blogu w językach badanych regionów. Do tej pory opublikowaliśmy 14 postów, począwszy od marca 2023 roku. Można tam zapoznać się z naszymi doświadczeniami terenowymi, wrażeniami i cząstkowymi badaniami (wybrane wpisy, przygotowane przez Karolinę, Karinę, Michala i Magdalenę). O naszej działalności informujemy w dziale Aktualności, na chwilę obecną przygotowaliśmy około 100 wpisów w języku polskim i angielskim.

Dodatkowo przygotowaliśmy Pocztówki – element przewidziany w ramach naszego eksperymentu metodologicznego. Czerpiąc inspirację z podobnego podejścia, zaangażowaliśmy się w tworzenie pocztówek etnograficznych, które ułatwiły tworzenie, udostępnianie i porównywanie materiałów z pozornie różnych miejsc terenowych. Można je również zobaczyć na naszej stronie i poznać inne aspekty naszego projektu!

Przed nami jeszcze trzy lata pracy i nie zwalniamy tempa. O nowych działaniach, planach i osiągnięciach będziemy informować na bieżąco. Listę wszystkich naszych aktywności mogą Państwo zobaczyć tutaj. Zachęcamy do śledzenia nas na Facebook’u, gdzie na bieżąco informujemy o tym, co robimy, ale także dzielimy się różnymi ciekawostkami i informacjami na temat naszej pracy badawczej, ludzi, których spotykamy i regionów, w których pracujemy.