Nasza badaczka, Karina Hoření, została zaproszona na gościnny wykład w Instytucie Nauk Socjologicznych Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Karola. Zaprezentowała nasz projekt i swoje ustalenia zagranicznym i czeskim studentom kursu Antropologia Europy Środkowo-Wschodniej. Studenci pracowali także z pocztówkami etnograficznymi – eksperymentem metodologicznym Endre Dányi, Lucy Suchman i Laury Watts, na podstawie którego nasz zespół badawczy dzieli się swoimi odkryciami. Co tydzień każdy członek zespołu udostępnia innym jedno zdjęcie ze swoich badań. Studenci pracujący z tymi pocztówkami byli zachęcani do analizy wizualności po przesiedleniu.
Z radością informujemy, że w trakcie prac terenowych w Wałczu nasza kierowniczka, Karolina Ćwiek-Rogalska, współpracuje przy nowej inicjatywie Muzeum Ziemi Wałeckiej, a mianowicie projekcie „Wałcz DNA”. Więcej na ten temat mogą Państwo przeczytać tutaj. Celem projektu jest gromadzenie opowieści o powojennej historii Wałcza oraz zbieranie pamiątek po pierwszych osadnikach. Muzeum, spisując historie z życia powojennych mieszkańców miasta i okolic, chce w budynku Muzeum Ziemi Wałeckiej stworzyć izbę pamięci, która opowie o powojennej codzienności nowych mieszkańców Wałcza i okolic. Ponieważ inicjatywa muzealna, finansowana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Instytutu Muzeów „Izby Pamięci”, skupia się na obiektach, które przywieźli ze sobą przybysze, doskonale wpisuje się w cele inicjatywy Projektu SpectralRecycling. Chcąc odkryć historie przedmiotów pozostawionych przez dawnych niemieckich mieszkańców regionu, możemy z łatwością połączyć siły. Do tej pory przeprowadziliśmy wspólnie kilka wywiadów. Karolina miała także okazję zapoznać się z bogatym zbiorem źródeł archiwalnych Muzeum, związanych z niemiecką przeszłością Wałcza.
W dniu 21 lutego 2024 roku Karolina wygłosiła wykład na spotkaniu lokalnego Klubu Współpracy Międzynarodowej. Nie możemy się doczekać dalszej współpracy i efektów oraz wystawy powstałej w ramach tego projektu.
Most Przyjaźni łączy miasta Czeski Cieszyn i Cieszyn, niegdyś jedną miejscowość. Most niesie duchy przeszłości, symbolizując zarówno podział, jak i jedność. Magdalena Bubík, doktorantka w projekcie SpectralRecycling, stara się zrozumieć i poruszać po tych złożonych niuansach historycznych i kulturowych w nowym poście blogowym, z którym mogą Państwo zapoznać się tutaj.
W połowie marca nasz zespół spotkał się w Dreźnie, aby wziąć udział w Szóstym Kongresie Polonoznawczym (14-17 marca). Dzięki Michałowi Korhelowi, który zorganizował panel pt. „Presenting History in post-Displacement Regions”, mieliśmy okazję zaprezentować nasze badania i porównać je z kilkoma innymi studiami przypadków dotyczącymi kultur pamięci na Dolnym Śląsku, Warmii czy Żuławach.
Podczas panelu, któremu przewodniczyła Karolina Ćwiek-Rogalska, słuchacze mogli obejrzeć cztery prezentacje. Pierwszy referat wygłosiła Anna Kurpiel (Uniwersytet Wrocławski), która przedstawiła historię i współczesne odrodzenie stroju ludowego na Dolnym Śląsku („Lower Silesian Folk Costume as an Object of Contradictions: Presenting Pre-War Heritage within Folkloristic and Regional Frameworks”). Po drugie, nasz kolega Michał Korhel opowiedział o swoich badaniach nad muzeami lokalnymi na terenie dawnych niemieckich regionów Pomorza Zachodniego („Polish Memory Built upon Formerly German Objects: Local History Expositions in Western Pomerania”). Następnie mieliśmy okazję wysłuchać wystąpienia Agnieszki Pufelskiej (Uniwersytet w Hamburgu), która przedstawiła studium przypadku powojennej historii olsztyńskiego muzeum pod tytułem „Frractureless Appropriation in the Fractured Time (Museum Example)”. Ostatnią prezentację wygłosiła Joanna Szkolnicka (PAN), przedstawiając referat na temat aktywizmu pamięci w Elblągu („An upheaval with regard to the German past and cultural heritage in the cities of former East and West Prussia: New perspectives and narratives based on the example of Elbing/Elbląg”).
Po panelu wywiązała się ożywiona dyskusja oparta na komentarzach naszej dyskutantki Kariny Hoření. Poruszyła ona pytania o specyfikę muzeów w/na regionach powysiedleniowych, tematy pomijane w nowo powstającej narracji o wysiedleniach, czy też możliwy sprzeciw wobec nich. Nasza publiczność dyskutowała o przyszłości Heimatstuben, czyli małych muzeów utraconej „ojczyzny”, które zostały zbudowane przez Niemców przesiedlonych z Polski i Czechosłowacji w zachodnichNiemczech.
W sobotę 16 marca Karolina wzięła udział w kolejnym panelu zatytułowanym „How to change urban identity? Transitions in Polish towns in regional and transnational contexts”. Niektóre wyniki badań terenowych w Wałczu przedstawiła w artykule „Recovering” the City-Text of a Topolganger: A Case Study of the Pomeranian Town Deutsch Krone / Wałcz”.
Nie był to koniec działań naszego zespołu w Dreźnie, gdyż zaprezentowaliśmy także nasz plakat, który wykorzystuje symbol nawiedzonego domku dla lalek pełnego poniemieckich obiektów, aby oddać istotę naszego projektu (nasz plakat można zobaczyć tutaj). Kongres był doskonałą okazją do podzielenia się naszymi badaniami z innymi naukowcami, poznania nowych ludzi i wysłuchania fascynujących prezentacji z szerokiego zakresu polonistyki.
Przez pierwsze dwa tygodnie marca nasza kierowniczka, Karolina Ćwiek-Rogalska, pełniła funkcję korepetytora na warsztatach organizowanych przez Polski Fundusz na Rzecz Dzieci w Lusławicach na południu Polski. Krajowy Fundusz na rzecz Dzieci to wyjątkowa organizacja, która od blisko 40 lat wywiera znaczący wpływ. Fundusz wspiera utalentowanych uczniów polskich szkół, pomagając im rozwijać talenty poznawcze, artystyczne i muzyczne. Stanowi platformę do pogłębiania wiedzy, poszerzania horyzontów i integracji różnych dziedzin nauki i sztuki. Fundusz współpracuje z setkami naukowców i artystów z najlepszych uczelni, instytucji badawczych i szkół artystycznych w Polsce. Dzięki tej współpracy stypendyści mają dostęp do bogatej wiedzy i doświadczenia. Fundusz zachęca do zaangażowania społecznego, a wielu byłych beneficjentów zostaje wolontariuszami, aby dać organizacji coś od siebie. Karolina jako jedna z nich często angażuje się w różne działania.
Tym razem zaangażowała się w kilka działań związanych z tematyką dziedzictwa powysiedleniowego. Oprowadziła po dwóch cmentarzach z czasów I wojny światowej w regionie, omawiając, w jaki sposób można interpretować różne elementy architektury pamięci. Wspólnie z uczniami obejrzeli także i omówili film „Prawo i pięść” Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego, przedstawiający rzeczywistość powojennych Ziem Odzyskanych. Karolina wygłosiła też wykład na temat znaczeń obiektów i krajobrazów Ziem Odzyskanych. Ponadto w ramach współpracy Funduszu ze społecznością lokalną zaangażowała się również w cykl warsztatów i wykładów w miejscowym Zespole Szkół Średnich im. Józefa Piłsudskiego w Zakliczynie. Jednym z nich były warsztaty, które prowadziła pt. „Jak czytać pomniki?”.
W następstwie II wojny światowej krajobraz geopolityczny Europy Środkowej uległ znaczącym zmianom. Jednym z takich wydarzeń było wypędzenie Niemców z Czechosłowacji. Czternasty odcinek podcastu Czechostacja, stworzonego przez czesko-polskiego dziennikarza Jakuba Medeka, zatytułowany „Czystka etniczna po czesku. Wypędzenie Niemców Sudeckich” szczegółowo opisuje to wydarzenie. Gościem odcinka była Karolina Ćwiek-Rogalska. Wspólnie zagłębiają się oni w okoliczności, które doprowadziły do wypędzenia, doświadczenia osób nim dotkniętych i trwały wpływ na region czeskiego pogranicza. Była to świetna okazja, aby przybliżyć polskim słuchaczom te wydarzenia. Podcastu w języku polskim można posłuchać tutaj.
Miło nam podzielić się nowym artykułem naszej kierowniczki, Karoliny Ćwiek-Rogalskiej, opublikowanym w czasopiśmie Acta Poloniae Historica.
Karolina zagłębia się we wspomnienia polskich żołnierzy, którzy osiedlili się na Ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, badając, w jaki sposób przekazują one historie o zajęciu przez Polskę ziem poniemieckich w 1945 roku. Karolina identyfikuje dwie główne formy opowiadania historii: mit i legendę. Mit reprezentuje „obowiązkowe“ historie, podczas gdy legenda obejmuje elastyczne i opcjonalne opowiadanie historii. Omawia także, jak mit „odrodzenia” z biegiem czasu, od okresu bezpośrednio powojennego do lat 70., przekształcił się w tradycję. Analiza ta rzuca światło na różne sposoby, w jakie osobiste i zbiorowe doświadczenia kształtują narracje wydarzeń historycznych.
Artykuł dostępny jest w otwartym dostępie na stronie internetowej Acta Poloniae Historica oraz na naszej stronie internetowej. Zachęcamy również do zapoznania się z całym numerem czasopisma.
Karina Hoření podczas kwerend archiwalnych w miejscowym archiwum w Libercu znalazła dokument łączący problematykę zmian własnościowych po wojnie z historią zagłady Romów i Sinti. Po wojnie w Libercu odnaleziono wóz koczowniczy, który miał zostać sprzedany, ale prawowity właściciel odebrał go w ostatniej chwili. W swoim eseju Karina nie tylko szczegółowo opisuje tę historię i przedmiot, ale także zastanawia się nad rolą, jaką mogą one odegrać w naszym rozumieniu zapomnianej kultury Sinti w południowych Czechach.
21 stycznia Karolina Ćwiek-Rogalska była gościem audycji Skarbiec Nauki Polskiej w Programie Drugim Polskiego Radia. Audycja, transmitowana we współpracy z Fundacją na rzecz Nauki Polskiej, ma na celu przybliżenie słuchaczom badań prowadzonych w ramach dotychczasowych stypendiów Fundacji. Karolina mogła opowiedzieć o ostatnich odkryciach dokonanych przez zespół Spectral Recycling, a także o swoich wcześniejszych badaniach w zachodnich Czechach. Przedstawiła podstawowe założenie naszego projektu: że przesiedleni są w pewnym stopniu nadal obecni w krajobrazie kulturowym regionów powysiedleniowych poprzez rzeczy, które po sobie pozostawili. Pokrótce omówiła, jak działa widmontologia i jak nawiązać do tej teorii podczas prowadzenia badań etnograficznych. Zachęcamy do wysłuchania rozmowy w języku polskim tutaj.
Z radością dzielimy się nowym artykułem naszej kierowniczki, Karoliny Ćwiek-Rogalskiej, opublikowanym w czasopiśmie Environment & History. W artykule Karolina bada złożone i często niewidoczne historie dwóch pozostawionych po sobie sadów Baberów (Bobrowo) i Rieselei (Porosty), położonych niedaleko Wałcza, miasta w północno-zachodniej Polsce, które po 1945 roku przeszło drastyczne zmiany demograficzne i polityczne.
Opierając się na danych etnograficznych i archiwalnych, Karolina odkrywa, że sady są nie tylko źródłem owoców, ale także miejscami pamięci i przynależności do różnych społeczności. Co więcej, twierdzi, że sady to miejsce splatania się przeszłości i teraźniejszości, tego, co ludzkie i nieludzkie. Zaprasza nas do ponownego przemyślenia naszych relacji z naturą i historią.
